Przewodnik po atrakcjach Grudziądza (projekt „Miasta stojące murem)

Grudziądz położony w województwie kujawsko-pomorskim jest miastem, którego chyba nie trzeba nikomu przedstawiać. Mnie od dawna intrygowały jego średniowieczne zabudowania widoczne z drogi nad morze, natomiast do samego miasta przyciągnęły mnie średniowieczne obwarowania, a Grudziądz dołączył do projektu “Miasta stojące murem”. Mam nadzieję, że ten przewodnik po atrakcjach Grudziądza sprawi, że wybierzecie się tam wkrótce.

Co zobaczyć w Grudziądzu?

Grudziądz najważniejsze informacje

Grudziądz jest pięknym miastem położonym nad Wisłą na północ od Torunia. Odkąd jeździłem samochodem nad morze wzdłuż Wisły to zawsze podziwiałem położone nad nią majestatyczne spichlerze Grudziądza, które po części z uwagi na położenie pełniły rolę murów obronnych, a przynajmniej ich dolna część. Intrygowało mnie to do tego stopnia, że podczas jednej z podróży po Polsce śladem miast z murami obronnymi postanowiłem zwiedzić również Grudziądz.

Grudziądz pod względem ludności jest czwartym co do wielkości miastem w województwie. Najstarsze ślady osadnictwa na jego terenie sięgają aż 8000 lat przed naszą erą, czyli późnego paleolitu. We wczesnym średniowieczu około VII i VIII wieku Góra Zamkowa była już zamieszkana, a w X wieku istniał tam gród warowny. Prawa miejskie zostały przyznane najprawdopodobniej w latach 1222-1231. W 1231 roku miasto wraz z całą okolicą zostało przejęte przez Krzyżaków, którzy w XIII wieku zbudowali tam zamek. Po II Pokoju Toruńskim w 1466 roku miasto przeszło w ręce polskie. W 1522 roku przebywał tam Mikołaj Kopernik, który wygłosił traktat o monecie. W połowie XVII wieku, a także na początku XVIII stulecia Grudziądz znajdował się w rękach Szwedów. Po pierwszym rozbiorze Polski miasto trafiło w ręce pruskie. W XIX wieku nastąpił znaczny rozwój miasta, a zabudowania się rozrosły. W 1919 roku Grudziądz wrócił do Polski. Podczas “wyzwalania” przez wojska radzieckie w 1945 roku zabudowa miasta została zniszczona w ponad 60%.

Gdzie nocować w Grudziądzu?

Grudziądz ma bogatą bazę noclegową. Z uwagi na cenę postanowiłem nocować poza centrum miasta i wybrałem Hostel w Ogrodzie, który miał bardzo przyzwoite ceny. Z pewnością dobrym wyborem byłoby coś w centrum miasta, a na poniższej mapce z pewnością znajdziecie coś dla siebie.

Grudziądz najciekawsze atrakcje

Do najciekawszych atrakcji Grudziądza z pewnością zaliczyć można stare miasto z licznymi zabytkami, pozostałości dawnego zamku krzyżackiego, czy murów obronnych, a także niesamowite spichlerze nad Wisłą. 

Mury obronne w Grudziądzu

Budowę murów obronnych rozpoczęto pod koniec XIII wieku. Obwarowania były połączone z murami zamku krzyżackiego położonego w północnej części miasta. Większość murów powstała w XIV wieku, a w XV podwyższano je. Nie znalazłem nigdzie ich pierwotnej długości, ale biorąc pod uwagę potencjalną linię mogły mieć między 1000 a 1100 metrów, a przynajmniej tyle wyszło mi z pomiarów na Google Maps.

Od strony Wisły formę murów pełniły kilkukondygnacyjne spichlerze, które w dolnej części wyglądają jak mury obronne. Miasto otaczała również fosa. W linii murów istniało siedem baszt. Miasto posiadało cztery bramy miejskie Toruńską (od południa), Wodną nad Wisłą., Łasińską zwaną Kwidzyńską na północy, a także Boczną po wschodniej stronie. Dodatkowo istniała jeszcze Brama Zamkowa prowadząca do zamku krzyżackiego. W XV wieku na południu i wschodzie dobudowano drugą linię murów.

Do dzisiaj przetrwało około 250-300 metrów murów po południowej stronie miasta, a także niewielkie fragmenty dawnych obwarowań zamkowych. Zachowany fragment przetrwał w postaci podwójnych murów. Myślę, że do tego można doliczyć jeszcze ponad 300 metrów murów po zachodniej stronie w formie kilkukondygnacyjnych spichlerzy. W kilku miejscach w linii wschodnich obwarowań można zobaczyć krótkie fragmenty murów wkomponowane w mieszkalną zabudowę. Oprócz murów zachowała się brama Wodna, której górna część została przeznaczona na cele mieszkalne. Warto również wspomnieć o XIII wiecznym moście, który był elementem bramy Toruńskiej. Z uwagi na pięknie zachowane obwarowania Grudziądz dołączył do projektu “Miasta stojące murem”.

Pozostałości zamku krzyżackiego i Wieża Klimek w Grudziądzu

Na północ od starego miasta wznosi się Góra Zamkowa, na której obecnie znajdują się ruiny dawnego zamku krzyżackiego. Zanim go zbudowano, to istniał tam gród słowiański. Zamek krzyżacki zbudowano w XIII wieku, a warownia została otoczona murem obronnym, który później połączono z murami miejskimi. Po 1300 roku zbudowano wieżę Klimek. W XVII wieku stan zamku był kiepski, na początku XIX wieku został niemal w całości rozebrany, a materiał z niego odzyskany posłużył do budowy XIX wiecznych fortów. Ostatecznie z dawnych krzyżackich zabudowań pozostała tylko wspomniana wcześniej wieża Klimek, która została wysadzona przez Niemców w 1945 roku.

Zamek miał wymiary około 160 na 70 metrów, a od strony zachodniej opadał w stronę Wisły wysokimi na 60 metrów skarpami. Wieża miała około 30 metrów wysokości i średnicę około 9 metrów.

Obecnie można oglądać tylko niewielkie pozostałości, a także odbudowaną wieżę, niemniej jest to współczesna konstrukcja. Wstęp jest bezpłatny.

Kościół św. Mikołaja w Grudziądzu

Kościół św. Mikołaja w Grudziądzu powstał w stylu gotyckim, a jego budowę rozpoczęto w XIII wieku. Najprawdopodobniej w miejscu budowy wcześniej istniała starsza świątynia. Prace nad budową nowego kościoła postępowały wolno, dopiero około 1307 roku odprawiono pierwsze nabożeństwa, a roboty trwały jeszcze około połowy XIV wieku. W XV stuleciu podwyższono nawę główną. Pod koniec XVII wieku świątynia przeszła w ręce protestantów. W kolejnych stuleciach w wyniku różnych wojen kościół wymagał licznych napraw. W 1945 roku uległ on poważnym uszkodzeniom podczas działań wojennych, a odbudowa nastąpiła w kolejnych latach po wojnie. Obecny wygląd wynika z XIX wiecznych prac renowacyjnych.

Spichlerze w Grudziądzu

Pierwszy spichlerz w Grudziądzu powstał około 1341 roku, a w tym samym stuleciu zbudowano kilka następnych. Przypuszcza się, że cała linia kilkukondygnacyjnych spichlerzy na skarpie istniała już przed końcem XIV wieku. Według spisu z 1504 roku w Grudziądzu istniało ich aż 14. W połowie XVII wieku część z nich została zniszczona w wyniku ostrzału miasta przez Szwedów, a w kolejnych stuleciach, gdy zamarł handel zbożem budynki były przekształcane na cele mieszkalne. Sporo zniszczeń spowodował pożar w 1906 roku, a także II wojna światowa. Panorama spichrzy od strony Wisły jest bardzo unikatowym widokiem, który przyciąga turystów do miasta. Aktualnie niektóre z nich wciąż służą jako magazyny, a część jako kamienice mieszkalne. Warto zwrócić uwagę na spichrze pod numerami 9/11, a  także 13/15, które zachowały przynajmniej w części gotyckie formy. Przypuszcza się, że spichlerz pod numerem 9/11 był pierwszym i powstał w XIV wieku.

Rynek w Grudziądzu

Rynek w Grudziądzu położony jest w centralnej części miasta i jest prostokątem o wymiarach 70 na 50 metrów. W pobliżu jego północnego narożnika położony jest kościół św. Mikołaja.

Zespół poklasztorny benedyktynek w Grudziądzu

Zespół poklasztorny benedyktynek położony jest w południowej części starego miasta. W jego skład wchodzi Pałac Opatek z XVIII wieku, który jest pięknie odrestaurowany, kościół św. Ducha z XVI wieku, a także budynek klasztorny z XVII wieku.

Kościół św. Franciszka Ksawerego

Barokowy kościół św. Franciszka Ksawerego z XVIII wieku położony jest przy Placu Miłośników Astronomii. Jest on częścią zespołu pojezuickiego, a w dawnym kolegium z XVII wieku mieści się obecnie Urząd Miasta.

Zespół poklasztorny reformatów

Zespół poklasztorny reformatów położony jest w północnej części miasta. Jego częścią jest kościół św. Krzyża, a także klasztor, który obecnie pełni funkcję więzienia.

Cytadela w Grudziądzu

Będąc w Grudziądzu warto odwiedzić miejscową cytadelę, która jest częścią Twierdzy Grudziądz. Cała twierdza to system pruskich fortów w większości z XIX wieku. Niektóre fragmenty dawnych fortyfikacji udostępnione są do zwiedzania. Cytadela będąca centrum Twierdzy Grudziądz znajduje się na północ od zamku.

Zajezdnia tramwajowa w Grudziądzu

Dla fanów transportu miejskiego nie lada gratką może być zabytkowa zajezdnia tramwajowa z 1896 roku. Znajdziecie ją przy ulicy Dworcowej.

Grudziądz przyciągnął mnie swoimi murami obronnymi, a także widokiem niesamowitych spichlerzy od strony Wisły. Ja chętnie tam wrócę. gdyż miasto jest niesamowite.