Jawor (dolnośląskie) – przewodnik po atrakcjach (projekt „Miasta stojące murem”)

Jawor to miasto położone w województwie dolnośląskim znane przede wszystkim z wpisanego na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO Kościoła Pokoju. Oprócz tego zobaczyć można tam pozostałości murów obronnych, ciekawy rynek i piękny ratusz. Jawor włączam do projektu “Miasta stojące murem”. Zapraszam do lektury przewodnika po atrakcjach Jawora.

Co zobaczyć w Jaworze?

Najważniejsze informacje o Jaworze

Najstarsza wzmianka o mieście pochodzi z 1008 roku, gdy opisano przemarsz wojsk niemieckiego króla Henryka II, natomiast najstarsze osadnictwo na tym terenie datowane jest na 5000 lat p.n.e. W 1274 roku utworzono księstwo jaworskie, a Jawor stał się jego stolicą. Nie wiadomo dokładnie, kiedy miasto otrzymało prawa miejskie, gdyż nie zachował się akt, chociaż niektóre źródła mówią o 1242 roku. Miasto zaczęło się rozwijać, nadano mu liczne przywileje, a około 1300 roku zbudowano miejskie obwarowania. W 1392 roku księstwo świdnicko-jaworskie przeszło pod panowanie Czech. Po wojnach husyckich miasto było zamieszkane przez ponad 3000 osób i nastąpił wtedy jego rozwój. W XVI wieku miasto rozwijało się dalej, a Jawor stał się głównym ośrodkiem na Dolnym Śląsku, gdzie tkano len. W tym samym stuleciu powstał również drugi pierścień murów obronnych. Niestety miasto doznało wielu strat w wyniku pożarów i zaraz, a następnie w XVII wieku kolejne zniszczenia spowodowała wojna trzydziestoletnia. W XIX wieku miasto rozwijało się dalej, poprowadzona została również linia kolejowa do Legnicy i kilku innych miejscowości. W 1866 roku wyburzono miejskie bramy. II wojna światowa spowodowała zniszczenia m.in. we wschodniej i północnej pierzei rynku, a braki zastąpiono współczesną zabudową.

Najciekawsze atrakcje w Jaworze

Jawor słynie z pięknego Kościoła Pokoju wpisanego na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Oprócz tego zobaczyć tam można rynek z pięknym ratuszem, lokalne muzeum, mury obronne, zamek i kilka kościołów.

Mury obronne w Jaworze

Budowę murów obronnych w Jaworze rozpoczęto w trzeciej ćwierci XIII wieku. W latach 1510-1536 rozbudowano obwarowania dodając drugą linię murów. Po wojnie trzydziestoletniej mury zaczęły popadać w ruinę i nigdy już nie zostały odrestaurowane. W XIX wieku zostały rozebrane, ale na początku XX stulecia odbudowano fragment zawalonej bastei.

Mury w Jaworze zbudowane były na planie owalu, a miejskie obwarowania połączone były z zamkowymi murami. Miasto posiadało cztery miejskie bramy Strzegomską, Złotoryjską, Bolkowską i Legnicką. Wieża bramy Strzegomskiej miała aż 25 metrów wysokości i mury grube na 2 metry. Zewnętrzny pas obwarowań posiadał półokrągłe basteje.

Nie znalazłem nigdzie oficjalnej długości murów, ale według pomiarów na Google Maps mogły mieć one około 1300 metrów. Do dzisiaj przetrwało kilka fragmentów wśród których należy wyróżnić basztę Strzegomską z XIV wieku a także basteję Anioła z XVI wieku. Najbardziej okazały fragment murów znajduje się koło kościoła św. Marcina, a także na tyłach dawnego klasztoru (obecnie Muzeum Regionalne). Zachowane fragmenty mają łącznie około 250 metrów długości. Jawor włączam do projektu “Miasta stojące murem”.

Rynek w Jaworze

Rynek w Jaworze ma kształt prostokąta o wymiarach około 130 na 70 metrów. W jego centralnej części stoi ciekawy ratusz i budynek miejskiego teatru. W trakcie II wojny światowej zabudowania wschodniej i częściowo północnej pierzei rynku uległy zniszczeniu i zastąpiono bardziej współczesną zabudową. Spacerując po rynku warto zwrócić uwagę na wspomniany ratusz, budynek teatru z XVIII wieku, a także liczne kamienice, z których najstarsze powstały w XVI wieku.

Ratusz w Jaworze

Ratusz w Jaworze powstał w latach dziewięćdziesiątych XIX wieku w stylu neorenesansowym. Warto wspomnieć, że gotycka wieża jest oryginalna i ma 65 metrów wysokości. Pierwszy ratusz wzniesiono w XIV wieku, a w późniejszych latach wielokrotnie go przebudowywano. W XIX wieku stary obiekt z wyjątkiem wieży został rozebrany, a w jego miejsce zbudowano istniejący do dzisiaj budynek.

Kościół Pokoju w Jaworze

Kościół Pokoju w Jaworze to prawdziwa perełka i unikat wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Zbudowano go w mniej niż rok w latach 1645-1655 w konstrukcji szachulcowej z gliny, drewna i słomy. Wynikało to z porozumień zawartych w pokoju westfalskim w 1648 roku, który zakończył wojnę trzydziestoletnią. Ewangelikom zezwolono na budowę trzech kościołów, ale nie mogły one posiadać wież i być zbudowane z trwałego surowca, a dodatkowo mieli oni rok na realizację budowy. W ten sposób powstały trzy kościoły, które nazwano Kościołami Pokoju. Pozostałe dwa mieściły się w Świdnicy i Głogowie, ale ten ostatni nie przetrwał do dzisiaj. Kościół Pokoju w Jaworze zaliczany jest do największych barokowych drewnianych świątyń w Europie, aczkolwiek ten w Świdnicy jest większy. Tutejsza świątynia mogła pomieścić 6000 wiernych. Jej wnętrza pokryte są niesamowitą polichromią, która występuje chyba w każdym możliwym miejscu. Każdego roku organizowane są tam Koncerty Pokoju, a powaga miejsca nadaje im szczególny klimat. Świątynia otoczona jest przez niewielki park. Wstęp do wnętrza jest płatny i kosztuje 15 złotych (płatność gotówką).

Zamek Piastowski w Jaworze

Zamek w Jaworze położony jest na zachód od rynku. Niestety obecnie to jedna z najsmutniejszych miejskich budowli. Patrząc na warownię widać okna zasłonięte deskami, a po wejściu na dziedziniec ukażą się szyldy komisu i różnych stowarzyszeń. Z dawnej świetności dzisiaj nie pozostało nic. 

Zamek Piastowski w Jaworze zbudowano w XIII wieku. Początkowo miał on kształt wieży obronno-mieszkalnej, a w późniejszych stuleciach był rozbudowywany. Po przebudowach spowodowanych m.in. wojną trzydziestoletnią utracił średniowieczny wygląd. Od czasu wojen śląskich aż do 1956 roku zamek pełnił rolę więzienia.

Muzeum Regionalne w Jaworze

Muzeum Regionalne w Jaworze mieści się w dawnym klasztorze bernardynów przy Franciszkańskiej. W jego skład wchodzi kościół NMP z końca XV wieku, a także zabudowania klasztorne z tego samego okresu. We wnętrzach muzeum można zobaczyć bogate zbiory archeologiczne, etnograficzne i militarne. W części kościelnej zachowały się fragmenty polichromii z przełomu XV i XVI wieku. Bilet dla osoby dorosłej kosztuje 18 złotych, a pełny cennik i godziny otwarcia znajdziecie na stronie muzeum.

Kościół św. Marcina w Jaworze

Kościół św. Marcina w Jaworze położony jest w północno zachodniej części starego miasta w pobliżu murów miejskich. Ta gotycka świątynia powstała na przełomie XIII i XIV wieku, a w późniejszych stuleciach była wielokrotnie przebudowywana i rozbudowywana. Najstarszą częścią kościoła jest prezbiterium i plebania.

Dawny klasztor i kościół beginek

Przy ulicy Żeromskiego mieści się dawny klasztor i kościół beginek z XVIII wieku. We wnętrzu znajdują się pozostałości barokowego ołtarza. Po II wojnie światowej we mieścił się magazyn mebli, a obecnie budynek użytkowany jest przez Zbór Kościoła Zielonoświątkowców.

Kaplica św. Wojciecha

Kaplica św. Wojciecha mieści się przy ulicy Czarnieckiego. Pierwotnie była to synagoga, a budynek powstał w 1364 roku i pełnił tę funkcję do 1435 roku. W późniejszych stuleciach obiekt był wielokrotnie przebudowywany.

Kościół św. Barbary w Jaworze

Kościół św. Barbary w Jaworze powstał w XVIII wieku w miejscu wcześniejszej kaplicy, która spłonęła. Obecnie świątynia przynależy do parafii św. Marcina.

Zabytkowe kamienice

Spacerując po starym mieście w wielu miejscach można zobaczyć zabytkowe kamienice, a także portale, które pozostały po dawnych domach. Szczególnie należy zwrócić uwagę na budynki przy Legnickiej 3, Staszica 4 i Chrobrego 4.

Gdzie nocować w Jaworze?

Jawor jest miejscem, które może być dobrą bazą wypadową na zobaczenie okolicy. Na poniższej mapce znajdziecie z pewnością coś dla siebie.

Jak dojechać do Jawora?

Jawor położony blisko autostrady A4, więc dojazd samochodem może być dobrym pomysłem. W mieście znajduje się również stacja kolejowa, więc z Wrocławia można tam dojechać pociągiem.

Jawor to ciekawe miasto, które ma ogromny potencjał, szczególnie patrząc na zabytki. Wiele miejsc jest zaniedbanych, w szczególności liczne kamienice i zamek. Gdyby to zrewitalizować to mogłaby być to ogromna perła.