Stargard (zachodniopomorskie) odwiedziłem dwukrotnie. Pierwszy raz we wrześniu 2020 roku w drodze ze Świnoujścia. Pogoda jednak nie dopisała i miasto zobaczyłem pobieżnie. Wiedziałem już wówczas, że z ogromną chęcią wrócę po raz kolejny do tego miasta. Tak też stało się w wakacje 2021 roku, gdy zajrzałem tam ponownie w ramach mojego projektu “Miasta stojące murem”. Zapraszam Was serdecznie do lektury przewodnika po Stargardzie.

Najciekawsze atrakcje Stargardu

Stargard, wcześniej Stargard Szczeciński (do 2015 roku), a zaraz po wojnie Starogród położony jest w województwie zachodniopomorskim na wschód od Szczecina. Pierwsza osada istniała w tym miejscu już w VI wieku, natomiast Stargard prawa miejskie otrzymał w 1243 roku, co czyni go drugim po Szczecinie najstarszym miastem w województwie.

Booking.com

Jest jednym z największych miast, które dotychczas odwiedziłem w ramach projektu “Miasta stojące murem”, gdyż liczy ponad 67 tysięcy mieszkańców. Mimo, że ze średniowiecznych obwarowań przetrwało zaledwie około 50%, to i tak są one imponujące, gdyż jest ich ponad 1000 metrów.

Co zobaczyć w Stargardzie?

Pierwszy gród w miejscu obecnego Starogardu powstał na przełomie VIII i IX wieku. Z uwagi na bardzo dobre położenie przy skrzyżowaniu szlaków handlowych ze Szczecina do Kołobrzegu i z Wolina do Santoka gród bardzo szybko się rozrastał.

Okres wojny trzydziestoletniej w XVII wieku spowodował spadek ludności o 90%. Wpłynął na to panujący głód, pożary miasta oraz choroby. Po tym czasie miasto zaczęło powoli odbudowywać się ze zniszczeń i ponownie nastąpił jego rozwój. XIX wiek przyniósł połączenie kolejowe z Berlinem i Szczecinem, co spowodowało jeszcze szybszy rozwój miasta.

Pod koniec II wojny światowej w 1945 roku zabudowa Stargardu została zniszczona w ponad 70%, natomiast obszar starego miasta uległ całkowitemu zniszczeniu w wyniku pożaru.

Mury miejskie w Stargardzie

Budowę średniowiecznych obwarowań w Stargardzie rozpoczęto w drugiej połowie XIII wieku. W 2010 roku zostały przez Prezydenta RP uznane za pomnik historii. Do chwili obecnej zachowało się 1040 metrów obwarowań z pierwotnych 2260 metrów. Stargardzkie mury obronne należą do najbardziej imponujących w Polsce. Zbudowane są z kamienia polnego i cegły. Ich wysokość dochodziła do 8 metrów (po podwyższeniu w XV wieku). W ciągu obwarowań znajdowało się 45 baszt półotwartych oraz 9 zamkniętych.

Najwyższą z baszt jest Morze Czerwone (według różnych źródeł XIV lub XV wiek), której wysokość wynosi 34 metry. Na temat pochodzenia nazwy tej baszty jest kilka teorii. Jedna z nich nawiązuje do masakry, która miała miejsce podczas walk w okresie wojny trzydziestoletniej i morza krwi, które było tam przelane, inna nawiązuje do skazańców, którzy mieli być zrzucani z niej, a ostatnia teoria mówi o rdzawych mokradłach w miejscu, w którym powstała.

Oprócz niej do czasów obecnych przetrwały jeszcze baszty:
– Tkaczy (lodowa) z połowy XV wieku o wysokości 31 metrów
– Jeńców z przełomu XV i XVI wieku o wysokości 13 metrów
– Białogłówka z pierwszej połowy XV wieku o wysokości 30 metrów
Do Stargardu prowadziły cztery bramy miejskie Pyrzycka, Młyńska (Wodna, Portowa), Wałowa i Świętojańska (Szczecińska). Do czasów obecnych przetrwały wszystkie poza Świętojańską, która około połowy XIX wieku została rozebrana. Natomiast brama Młyńska jest unikatem na skalę światową, ponieważ jest jedyną bramą w Polsce zbudowaną nad korytem rzeki. Na cały świecie są tylko dwie takie bramy. Odcinek murów przy bramie Pyrzyckiej jest najlepiej zachowany ze wszystkich.

Kościół św. Jana w Stargardzie

Kościół św. Jana zbudowano w XV wieku w stylu gotyckim. Wieża świątyni ma 99 metrów, co czyni ją jedną z najwyższych na Pomorzu Zachodnim. W kościele znajduje się jeden z największych średniowiecznych dzwonów w Polsce, a jego waga wynosi 3,5 tony. Jako jedyny kościół na Pomorzu posiada sklepienie kryształowe.

Kolegiata Najświętszej Maryi Panny Królowej Świata w Stargardzie

Gotycka kolegiata Najświętszej Maryi Panny Królowej Świata od 2010 roku podobnie jak mury obronne jest pomnikiem historii. Zbudowano ją na przełomie XIII i XIV wieku, a w późniejszym czasie rozbudowano. Wysokość świątyni wynosi 83,5 metra, a nawy 32,5 metra, co czyni ją najwyżej sklepionym kościołem w Polsce.

Na tyłach kolegiaty na rogu Bolesława Krzywoustego i Kazimierza Wielkiego znajdują się trzy budynki, z których najstarszy pochodzi z XV wieku. Pełnią one funkcję plebanii.

Ratusz w Stargardzie

Ratusz w Stargardzie to prawdziwa perełka. Jest jednym z najstarszych miejskich zabytków, a wyglądem przypomina ratusz w Chojnie. W latach 1250-1280 w miejscu obecnego ratusza zbudowano Dom Kupiecki, który w XIV wieku rozbudowano. W XVI wieku ratusz przeszedł przebudowę, a podczas II wojny światowej uległ zniszczeniu. Po wojnie został odbudowany.

Rynek Staromiejski w Stargardzie

Głównym placem w Stargardzie jest Rynek Staromiejski. Jest on niewielki, trochę zadrzewiony. Stoi przy nim kolegiata oraz ratusz.

Arsenał w Stargardzie

Spacerując wzdłuż murów w południowej części zobaczycie charakterystyczny budynek, który powstał około 1500 roku. Obecnie mieści się archiwum państwowe, a w przeszłości był to arsenał. Jest jedynym takim budynkiem na Pomorzu.

Spichlerz w Stargardzie

Spichlerz z 1685 roku położony jest w okolicy Bramy Młyńskiej.

Dom Protzena w Stargardzie

Dom Protzena to kolejny XV wieczny gotycki budynek w Stargardzie. Obecnie znajduje się w nim szkoła muzyczna. Znajdziecie go przy ulicy Kazimierza Wielkiego.

Dom Rohledera w Stargardzie

Kolejnym ciekawym zabytkiem jest Dom Rohledera, w którym obecnie działa biblioteka. Budynek powstał w XV wieku.

Będąc w Stargardzie warto również wspomnieć o XV wiecznym kościele św. Krzyża, który położony jest poza centrum miasta.

Jak sami widzicie Stargard jest niesamowitym miastem z bogata listą zabytków. Trochę kłują w oczy zabudowania z czasów PRL znajdujące się w obrębie starego miasta. Pomijając ten fakt myślę, że będziecie zadowoleni po zwiedzeniu Stargardu. Ja zamierzam tam wrócić. Przy okazji warto odwiedzić również położony w okolicy Kołbacz.