Perły architektury: Najwspanialsze gotyckie zamki na Warmii i Mazurach

Warmia i Mazury to przepiękne regiony, które większości z Was będą kojarzyć się z jeziorami oraz żeglowaniem. Obszar ten to nie tylko piękne jeziora i lasy, ale również zamki gotyckie, których znajduje się tam bardzo dużo. Część z nich to pozostałość po Zakonie Krzyżackim. Publikując ten artykuł chciałbym pokazać Wam najpiękniejsze zamki województwa warmińsko-mazurskiego. Zapraszam Was w podróż po tej pięknej krainie.

Gotyckie Zamki Warmii i Mazur

W tym artykule będziemy przemieszczać się po województwie warmińsko-mazurskim odwiedzając historyczne miejsca Warmii i Mazur.

Warmia jest ciekawym regionem, który kształtem przypomina worek. Rozciąga się od okolic Fromborku i Braniewa na północy aż po Reszel na wschodzie oraz na południe od Olsztyna.

Mazury to z kolei obszar, który rozciąga się od Ostródy i Działdowa na zachodzie, aż po Olecko i Ełk na wschodzie. Pełen pięknych jezior, znany ze Szlaku Wielkich Jezior Mazurskich.

Gotyckie Zamki na Warmii

Lidzbark Warmiński

Lidzbark Warmiński jest przepięknym miastem położonym w północnej części Warmii. Jest częścią tzw. Szlaku Kopernikowskiego, a także niebawem będzie pełnił funkcję uzdrowiska. Miasto ma bogatą historię oraz wiele pięknych zabytków, a w czasach Kopernika było stolicą regionu.

Zamek Biskupów Warmińskich

Zamek Biskupów Warmińskich należy do jednych z najpiękniejszych na Szlaku zamków gotyckich. Jego ogromną zaletą jest fakt, że w trakcie II wojny światowej nie został zniszczony, co pozwala nam obecnie podziwiać jego piękne walory. Warownia powstała w widłach rzek Łyny i Symsarny w XIV wieku.

Zamek w Lidzbarku Warmińskim zaliczany jest do jednych z najpiękniejszych obiektów gotyckich w Polsce. W latach 1503-1510 jego mieszkańcem był Mikołaj Kopernik, którego wuj Łukasz Watzenrode był biskupem warmińskim, a sam Mikołaj pełnił tam funkcję jego lekarza oraz sekretarza. Obecnie we wnętrzach zamku mieści się muzeum, które warto odwiedzić. Do zwiedzania dostępny jest niemal cały obiekt od piwnic, aż po poddasze. Największe wrażenie robi refektarz, zamkowa kaplica, a także krużganki, gdzie można oglądać zachowane do dzisiaj polichromie. Najstarsze zamkowe malowidła znajdują się w refektarzu i pochodzą z XIV wieku.

W drugiej połowie XVII wieku przy południowym skrzydle zamku dobudowano pałac, który nie przetrwał do dzisiejszych czasów, gdyż został rozebrany w XIX wieku. Duże wrażenie robi widok zamku z poziomu rzeki Łyny, który można zobaczyć płynąc kajakiem.

Obok zamku znajduje się jego przedzamcze, którego budowę rozpoczęto w tym samym okresie co główną twierdzę. W jego wnętrzach działa mający cztery gwiazdki Hotel Krasicki, który oferuje komfortowe pokoje nawiązujące wystrojem do charakteru obiektu. Spacerując hotelowymi korytarzami można poczuć średniowieczny klimat, szczególnie w dolnej części budynku, gdzie odsłonięte są dawne ściany.

Lidzbark Warmiński uzdrowisko

W Lidzbarku Warmińskim otwarto niesamowitą tężnię solankową, na której usytuowany jest taras widokowy. Od 4 sierpnia 2023 roku oficjalnie miasto stanie się drugim w regionie uzdrowiskiem. W pobliżu tężni znajduje się Park Zdrojowy, który w sezonie letnim jest miejscem, gdzie zaznać można spokoju wśród szumiących drzew oraz ćwierkających ptaków, a pobliska rzeka Symsarna nadaje temu miejscu wiele uroku.

Pozostałe atrakcje Lidzbarka Warmińskiego

Spacerując po Lidzbarku Warmińskim koniecznie trzeba zobaczyć inne ciekawe zabytki. Uwagę zwraca gotyckie przedbramie Bramy Wysokiej z XV wieku, które należy do największych tego typu obiektów na całej Warmii. Zachowały się również fragmenty dawnych obwarowań, które zobaczyć można nad Łyną oraz w północnej części starego miasta.

W zakolu Łyny stoi kościół św. Piotra i Pawła, będący kolegiatą. Zbudowano go w XIV wieku w stylu późnogotyckim, a w późniejszych stuleciach przebudowano.

Nieopodal wspomnianej świątyni po drugiej stronie rzeki na niewielkim wzgórzu stoi piękna Oranżeria Krasickiego zbudowana w stylu barokowo-klasycystycznym w pierwszej połowie XVIII wieku.

Ciekawa jest również drewniana Cerkiew Świętych Apostołów Piotra i Pawła z pierwszej połowy XIX wieku, która pierwotnie powstała jako kościół ewangelicki. Płynąca przez miasto rzeka Łyna, której bieg rozpoczyna się nieopodal Nidzicy jest kapitalnym miejscem na spływ kajakowy. Jest ona na tyle łagodna, że nawet bez większego przygotowania można zrelaksować się w otoczeniu natury, podziwiając z poziomu rzeki Zamek Biskupów Warmińskich.

Olsztyn

Olsztyn jest stolicą województwa warmińsko-mazurskiego i podobnie jak Lidzbark Warmiński ma bardzo bogatą historię. Miasto jest częścią Szlaku Kopernikowskiego. W granicach Olsztyna jest aż 11 jezior.

Zamek Kapituły Warmińskiej

Zamek Kapituły Warmińskiej w Olsztynie to kolejna perełka na Szlaku zamków gotyckich. Zbudowano go w XIV wieku, a kapituła warmińska urzędowała w nim aż do drugiej połowy XVIII wieku. Najbardziej znanym mieszkańcem był Mikołaj Kopernik, który prowadził tam swoje obserwacje. Na zamkowej ścianie zachowała się tablica astronomiczna, gdzie Kopernik zaznaczał pozycje słońca.

Oprócz tego unikatem są datowane na 1520 rok sklepienia kryształowe, które można zobaczyć w refektarzu oraz jednej z komnat. We wnętrzach zamku znajduje się Muzeum Warmii i Mazur, a w sezonie letnim istnieje możliwość wejścia na zamkową wieżę.

Wspomniana wcześniej tablica do wyznaczania równonocy wiosennej jest jedynym zachowanym instrumentem astronomicznym Kopernika na świecie. Za zamkiem znajduje się popiersie słynnego astronoma, który wsławił się obroną zamku w 1521 roku. Przed zamkiem z kolei możemy obejrzeć ławeczkę z Kopernikiem.

Zamek Kapituły Warmińskiej oraz olsztyńskie kościoły nie uległy zniszczeniu w trakcie II wojny światowej, dzięki czemu możemy podziwiać je w pełnej okazałości.

Pozostałe atrakcje Olsztyna

Wchodząc na stare miasto od strony północno-wschodniej przejdziemy przez XIV–wieczną Wysoką Bramę, która jest jedyną pozostałą z trzech bram, prowadzących w przeszłości do miasta. Kontynuując spacer dotrzemy do rynku, na którym najbardziej okazały jest późnogotycki Stary Ratusz, ale warty zobaczenia jest również Dom Burmistrza, który jest najstarszym murowanym budynkiem mieszkalnym w mieście, a jego powstanie datuje się na około 1500 rok.

Spacerując po olsztyńskim starym mieście nie sposób pominąć gotyckiej bazyliki św. Jakuba z XIV wieku.

Fanów serialu “Stawka większa niż życie” z pewnością zainteresuje fakt, że przy Kołłątaja mieści się podwórko, w którym kręcono wspomnianą produkcję.

Będąc w Olsztynie warto również odwiedzić Muzeum Nowoczesności mieszczące się w dawnym tartaku, części dawnej dzielnicy przemysłowej, gdzie znajdują się ciekawe eksponaty związane z miastem.

Miłośników natury chciałbym zainteresować jeziorem Ukiel, które położone jest w odległości zaledwie 2 kilometrów od rynku. Znajduje się tam Centrum Rekreacyjno-Sportowe „Ukiel” i piękne tereny na spacery oraz rowerowe przejażdżki.

Reszel

Reszel jest niesamowitą perłą położoną na Warmii nad rzeką Sajną, gdzie znajduje się zamek biskupi oraz niewielkie, ale piękne stare miasto.

Zamek Biskupów Warmińskich w Reszlu

Piękny gotycki Zamek Biskupów Warmińskich w Reszlu powstał w XIV wieku. W XIX wieku w okresie zaborów działało w nim więzienie, a po II wojnie światowej obiekt został odrestaurowany. Warownia dostępna jest dla turystów, którzy mogą zobaczyć dziedziniec, wieżę z pięknym widokiem na miasto, a także piwnicę, w której znajdują się narzędzia tortur używane w średniowieczu. W warowni działa także hotel, a podobno nocami zamkowymi korytarzami przechadza się biała dama. Dawne warmińskie przysłowie mówi “Nie odkrył zamku w Reszlu ten, kto nie spędził nocy w jednej z jego komnat”.

Pozostałe atrakcje Reszla

Stare miasto w Reszlu jest niewielkie, ale bardzo urokliwe. W centralnym jego punkcie mieści się niewielki rynek z klasycystycznym ratuszem z XIX wieku oraz średniowieczną studnią. Nieopodal znajduje się kościół farny św. Piotra i Pawła z XIV wieku, do którego z rynku dojdziemy ulicą Wyspiańskiego. Będąc w świątyni można wejść na wieżę o wysokości 52 metrów. Obok kościoła znajduje się dawna plebania z XV wieku, którą przebudowano w 1700 roku. W Reszlu zachowały się mury obronne, które widoczne są w różnych częściach miasta, a najbardziej charakterystyczna jest Baszta Więzienna.

Bardzo ciekawe są mosty gotyckie Niski i Wysoki, a przez ten drugi wejdziemy do parku miejskiego otaczającego południową część miasta.

Ogromne wrażenie robi położony na północ od rynku ryglowy spichlerz, który zbudowano w XVIII wieku. Warto wspomnieć, że w Reszlu stracono najprawdopodobniej ostatnią czarownicę w Europie, a przez miasto prowadzi szlak św. Jakuba Camino Polaco wytyczony w 2006 roku o długości 210 kilometrów. Zwiedzając Reszel nie można pominąć pobliskiej Świętej Lipki, do której prowadzi z miasta trakt pielgrzymkowy, a mieszczące się tam sanktuarium również jest miejscem wartym zobaczenia. Będąc w Świętej Lipce koniecznie trzeba posłuchać koncertu organowego, gdyż kościelne organy są nie tylko ciekawe wizualnie, ale również od strony muzycznej. Ciekawostką są poruszające się podczas grania figurki.

Ryn

Ryn jest niewielką miejscowością położoną malowniczo między jeziorami Ołów i Ryńskim.

Zamek krzyżacki w Rynie

Zamek krzyżacki w Rynie jest jedną z najciekawiej położonych warowni na Szlaku zamków gotyckich. Został zbudowany na niewielkim wzgórzu między jeziorami Ołów i Ryńskim. Początkowo Krzyżacy zbudowali w tym miejscu niewielką strażnicę, a w 1376 roku rozpoczęto budowę zamku, który istnieje do dzisiaj. Warownia w późniejszym czasie była jeszcze rozbudowywana.

Zamek w Rynie od 1393 roku pełnił funkcję komturii krzyżackiej aż do czasu likwidacji zakonu. Po 1525 roku stał się siedzibą starosty w księstwie pruskim, a w czasie szwedzkiego potopu został zniszczony przez Tatarów w wyniku pożaru. W XIX wieku funkcjonowało w nim więzienie, a po II wojnie światowej działał tam dom kultury, muzeum, a nawet Urząd Miasta i Gminy. Obecnie w zamkowych wnętrzach mieści się Hotel Zamek Ryn, a warownię można zwiedzać z przewodnikiem.

Pozostałe atrakcje w Rynie

Będąc w Rynie koniecznie trzeba przespacerować się nad wspomniane wcześniej jezioro Ryńskie, a także zbudowaną pod koniec XIX wieku wieżę ciśnień, która od kilku lat udostępniona jest do zwiedzania.

Ostróda

Ostróda jest malowniczo położonym miastem nad jeziorem Drwęckim, w sąsiedztwie którego znajduje się zamek krzyżacki.

Zamek krzyżacki w Ostródzie

Zamek krzyżacki w Ostródzie zbudowano XIV wieku w stylu gotyckim, a obiekt pełnił funkcję warowni prokuratorskiej. Niestety w trakcie II wojny światowej został spalony przez wojska radzieckie, ale w latach siedemdziesiątych został odbudowany. Obecnie w jego wnętrzach mieści się muzeum, w którym można zobaczyć wystawy związane z historią ziemi ostródzkiej od dawnych czasów aż po te współczesne. Warto wspomnieć, że przez ponad miesiąc w 1807 roku lokatorem zamku był Napoleon Bonaparte, któremu poświęcona jest jedna z wystaw. W muzeum zobaczyć można również kolekcję broni i ceramiki z okresu średniowiecza.

Pozostałe atrakcje Ostródy

Nie licząc zamku zdecydowanie najpiękniejszym miejscem jest jezioro Drwęckie, będące rewelacyjnym miejscem na spacer, czy jazdę rowerem. Sama Ostróda jest ciekawym miastem, po którym warto się przespacerować. Miasto ucierpiało mocno podczas II wojny światowej. Warto zwrócić uwagę na kościół Dominika Savio, a także kościół ewangelicki, w którym można wejść na wieżę.

Duże wrażenie zarówno z ziemi, jak i z lotu ptaka robią tzw. Białe Koszary z 1913 roku, które obecnie zaadaptowane są m.in. na mieszkania.

Działdowo

Działdowo jest ciekawym miastem położonym na dawnym pograniczu Prus i Mazowsza.

Zamek krzyżacki w Działdowie

W Działdowie mieści się bardzo ciekawy zamek krzyżacki. Powstał on w XIV wieku, a jego budowa trwała około 50 lat. Aktualnie w jego wnętrzach znajduje się Urząd Miasta oraz Muzeum Pogranicza. Można w nim zobaczyć wystawę związaną z historią Działdowa, jako miasta położonego na pograniczu Prus i Mazowsza. Do najciekawszych wnętrz zaliczyć można kaplicę oraz refektarz.

Zamek powstał na planie kwadratu o boku długości 46 metrów. Do dzisiaj zachowało się południowo-zachodnie skrzydło zwane Domem Dużym. Spacerując wokół zamku można dostrzec charakterystyczny wykusz, czyli gdanisko, będące niegdyś zamkową toaletą.

Pozostałe atrakcje Działdowa

Będąc w Działdowie warto również przespacerować się po miasteczku, które ma ciekawy rynek. W jego centralnej części stoi barokowy ratusz z XVIII wieku, a w jego wnętrzach można zobaczyć interaktywną wystawę przedstawiającą Zakon Krzyżacki oraz historię jego powstania. Nie można pominąć kościoła Podwyższenia Krzyża Świętego z XIV wieku, przebudowanego w XVIII który mieści się nieopodal rynku.

Nidzica

Nidzica jest niewielkim miastem, które nazywane jest bramą na Mazury. Znajduje się tam ciekawy gotycki zamek, który warto odwiedzić.

Zamek krzyżacki w Nidzicy

Podążając szlakiem gotyckich zamków Warmii i Mazur nie można pominąć tego w Nidzicy, który położony jest na niewielkim wzgórzu wśród drzew. Jej budowę rozpoczęto około 1370 roku. Trzy dni przed Bitwą pod Grunwaldem zamek w Nidzicy został zajęty bez większego problemu przez wojsko polskie. Obecnie we wnętrzach warowni mieści się muzeum, biblioteka, dom kultury i hotel. Zobaczyć tam można niewielką wystawę, która skrywa ciekawostkę, będącą ewenementem na skalę Europy. Chodzi o sposób, w jaki mieszkańcy miasta w przeszłości izolowali swoje chaty od bagien, które się pod nimi znajdowały. Były to gliniane garnki, które odwrócone do góry dnem znajdowały się pod podłogą domów i w ten sposób izolowały podłoże. Na zamku zachowała się również kaplica, w której znajdują się oryginalne polichromie z XIV i XV wieku oraz refektarz, będący najbardziej reprezentacyjnym miejscem w twierdzy.

Pozostałe atrakcje Nidzicy i okolic

Będąc w Nidzicy warto zwiedzić również miasteczko, w którym zachował się dawny browar, a także tzw. klasztorek, który powstał w średniowieczu.

Jeśli będziecie mieć więcej czasu i lubicie naturę, to koniecznie odwiedźcie rezerwat Źródła Rzeki Łyny położony na północ od miasta. Znajduje się tam parking, gdzie można zostawić auto. Przespacerować można się do Łyńskiego Młyna, albo lasem do wsi Łyna. Las i rzeka są bardzo malownicze, a szum drzew i śpiew ptaków wiosną wprost urzekają.

Giżycko

Giżycko jest malowniczo położonym miastem między jeziorami Kisajno i Niegocin w niewielkiej odległości od Rynu i Kętrzyna.

Zamek krzyżacki w Giżycku

Nad Kanałem Łuczańskim nieopodal obrotowego mostu zobaczyć można zamek krzyżacki, który powstał około 1340 roku. Zbudowano go dla krzyżackiego prokuratora, który pełnił w tym miejscu funkcję sądowniczą oraz administracyjną. W swojej historii warownia była wielokrotnie niszczona, a po II wojnie światowej przez długie lata stała opuszczona. Z pierwotnego zamku przetrwało tylko jedno skrzydło posiadające dwa piętra.

Obecnie w zamkowych wnętrzach, a także istniejących w sąsiedztwie młodszych budynkach nawiązujących wyglądem do dawnej twierdzy, mieści się hotel St. Bruno. Hotelowe pokoje stylizowane są na zamkowe komnaty, co dodatkowo podkreślają wysokie stropy i okna, a także odsłonięta goła cegła na ścianach wewnętrznych.

Pozostałe atrakcje Giżycka

We wschodniej części miasta znajduje się wieża ciśnień z przełomu XIX i XX wieku, w której znajduje się taras widokowy oraz kawiarnia.

Nad wspomnianym wcześniej Kanałem Łuczańskim zobaczyć można most obrotowy z XIX wieku, będący unikatem w skali kraju. Waży 100 ton i otwierany jest ręcznie przez jednego operatora.

Ciekawa jest miejscowa Twierdza Boyen, która została umiejscowiona na przesmyku pomiędzy jeziorami Kisajno i Niegocin. W 1914 roku stacjonowało tam 4 tysiące żołnierzy. Ogromne wrażenie robi z powietrza. Zbudowano ją w XIX wieku.

Giżycko to również jeziora Niegocin i Kisajno, które w sezonie letnim tętnią żeglarskim życiem. Warto przespacerować się do miejscowej mariny.

Kętrzyn

Podróżując Szlakiem zamków gotyckich Warmii i Mazur nie można zapomnieć o kętrzyńskiej warowni. Samo miasto położone jest w bliskiej odległości od Rynu i Reszla.

Zamek krzyżacki w Kętrzynie

Zamek krzyżacki w Kętrzynie powstał w XIV wieku. Obiekt posiada trzy skrzydła, z których najważniejsze było to północne, a pozostałe służyły jako pomieszczenia gospodarcze. W XVII wieku warownia została gruntownie przebudowana.

Niestety w 1945 roku zamek spłonął, ale w latach sześćdziesiątych odbudowano go na podstawie zachowanych rycin. Aktualnie w jego wnętrzach mieści się muzeum.

Pozostałe atrakcje Kętrzyna

Spacerując po Kętrzynie warto zobaczyć kościół św. Jerzego z XIV wieku, który jest bazyliką mniejszą i powstał w podobnym czasie co zamek krzyżacki. Należy on do najlepiej zachowanych świątyń obronnych na Mazurach.

W mieście zachowało się trochę średniowiecznych murów obronnych, a także ciekawy neogotycki budynek dawnej loży masońskiej z 1860 roku.

Będąc w Kętrzynie nie można pominąć położonej nieopodal Gierłoży, w której mieści się tzw. Wilczy Szaniec, czyli kwatera główna Adolfa Hitlera z lat 1941-1944. Miejsce znane jest z przeprowadzonego nieudanego zamachu na niego w 1944 roku.

Olsztynek

Zwiedzając gotyckie zamki, o których wspomniałem wyżej z pewnością będziecie przejeżdżać w okolicy Olsztynka. Chciałbym Was zachęcić do odwiedzenia dwóch miejsc, które się tam znajdują.

Pierwszym z nich jest zabytkowa wieża ciśnień o wysokości 34 metrów, z której można podziwiać panoramę miasta.

Drugie z nich to Muzeum Budownictwa Ludowego, czyli popularny skansen, w którym można zobaczyć wiele ciekawych obiektów. Są to między innymi drewniany kościół oraz liczne chaty i pomieszczenia gospodarcze z regionu.

Warmia i Mazury są miejscem atrakcyjnym pod każdym względem. Oferują nie tylko możliwość rejsu po Szlaku Wielkich Jezior Mazurskich, spaceru po lasach lub zwykłego odpoczynku nad wodą. Jest to miejsce, które obfituje w piękną i ciekawą historię, którą koniecznie musicie poznać na żywo.

Na Pomorzu również znajduje się wiele pięknych gotyckich zamków, o których przeczytacie na blogu Polskie Szlaki prowadzonym przez Anię i Łukasza.

Wizyta studyjna oraz artykuł zostały zrealizowane w ramach projektu nr PR/1/008/2018 dofinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Instrumentu Sąsiedztwa.