Strzegom położony jest w województwie dolnośląskim na północ od Wałbrzycha. Słynie z wydobycia granitu strzegomskiego. W mieście zachowało się sporo murów obronnych, dlatego też postanowiłem włączyć to miasto do projektu “Miasta stoją murem”. Zapraszam Was serdecznie do przewodnika po Strzegomiu.

Co zobaczyć w Strzegomiu?

Strzegom odwiedziłem w maju 2022 podobnie jak wcześniej opisaną Bystrzycę Kłodzką i Świebodzice, a także Ziębice i Grodków. Miasto jest bardzo klimatyczne i pełne ciekawych zabytków, o których chciałbym Wam opowiedzieć.

Booking.com

Strzegom znany jest z wydobycia granitu strzegomskiego. Na obszarze od Strzegomia do Sobótki znajduje się wiele miejsc, w których eksploatuje się tą skałę. Z granitu strzegomskiego zrobiona jest m.in Kolumna Zygmunta i Pałac Kultury i Nauki w Warszawie, Rynek Główny w Krakowie oraz dworzec kolejowy w Katowicach. Na południe rynku w okolicy linii murów przebiega wiadukt kolejowy, którym często przejeżdżają pociągi ze strzegomskich kopalni.

Strzegom najważniejsze informacje

Historia Strzegomia sięga X wieku, gdy na pobliskiej Górze Zwycięstwa (na północ od centrum miasta) powstała pierwsza osada. Następnie na Górze Szerokiej powstał gród kasztelański, a wokół niego osada, która podarowana została na początku XIII wieku zakonowi joannitów.

Strzegom uzyskał prawa miejskie w 1242 z rąk księżnej Anny (żony Henryka Pobożnego). Pod koniec XIII wieku z polecenia Bolka I rozpoczęto budowę murów miejskich. W Strzegomiu istniał wówczas zamek książęcy. W XIV wieku nastąpił rozwój Strzegomia, powstała też pierwsza szkoła. Miasto otrzymało również przywilej bicia własnej monety i rozwinęło się rzemieślnictwo. Dalszy rozwój miasta nastąpił w XVI wieku.

Wiek XVII okazał się dla Strzegomia bardzo trudny. Miasto zostało wręcz zdziesiątkowane przez liczne zarazy, wojnę trzydziestoletnią i grabieże. Z ponad 3000 mieszkańców pozostało zaledwie 400. Zrujnowany został nawet miejscowy zamek.

W XIX wieku nastąpił ponowny rozwój miasta, pojawił się przemysł. Powstały połączenia liczne kolejowe, a budowa estakady kolejowej doprowadziła do ostatecznego zniszczenia tego, co zostało z dawnego zamku.

Podczas II wojny światowej zniszczeniu uległo 60% zabudowy miasta, które po tym okresie zaczęło się podnosić zostając ważnym ośrodkiem przemysłowym.

Najciekawsze atrakcje w Strzegomiu

Mury obronne w Strzegomiu

Mury obronne powstały w latach dziewięćdziesiątych XIII wieku z rozkazu Bolka II, a w XV wieku dobudowano drugą linii obwarowań. Nie znalazłem nigdzie precyzyjnej długości pierwotnych obwarowań, ale sądząc po kształcie ulic i tym, co przetrwało do dzisiaj mogły one mieć około 1500 metrów, a fragmenty, które zostały obecnie mają łącznie około 400 metrów (zachodnia i południowa strona miasta). Mury miały do 9 metrów wysokości, a ich grubość wynosiła od 1,2 do 2,4 metra. W linii murów znajdowały się czworoboczne półotwarte baszty.

W linii obwarowań zachowała się tylko Baszta Dziobowa zwana Ptasią oraz niewielka baszta położona w południowej części murów obok estakady kolejowej. W tym miejscu również mieścił się dawny zamek książęcy z XIII wieku. We wschodniej części starego miasta jedna z baszt stała się częścią kaplicy św. Antoniego.

Strzegom posiadał aż pięć bram miejskich Świdnicką od południowego-wschodu, Grabińską od południowego-zachodu, Jaworską od północy, Nową od południa i Wrocławską zwaną Wittiga po stronie wschodniej. Miały one formę wież, a w XV wieku po wybudowaniu zewnętrznego pierścienia murów zostały połączone szyjami z nowymi obwarowaniami.

Całość murów otoczona była fosą. Rozbiórka obwarowań rozpoczęła się w połowie XVIII wieku.

Rynek i ratusz w Strzegomiu

Rynek w Strzegomiu jest dużym placem o wymiarach ponad 130 metrów na około 100 metrów. W centralnej części znajduje się ratusz oraz kilka budynków. W sporej części w pierzejach rynku zamiast pięknych kamienic znajdziemy współczesne zabudowania, co niestety wynika ze sporych zniszczeń miasta w wyniku działań wojennych.

Obecny ratusz stojący na rynku powstał w połowie XIX wieku po zburzeniu poprzedniego, z którego pozostała tylko Wieża Targowa z przełomu XV i XVI wieku.

Przy rynku znajduje się kilka kamienic z XIX wieku, a najciekawsza jest ta z numerem 39 z XVI wieku, przebudowana w XIX wieku. Na rynku znajduje się dawny pręgierz do wymierzania kar.

Bazylika Kolegiacka pw. św. Apostołów Piotra i Pawła w Strzegomiu

Budowę gotyckiej bazyliki kolegiackiej pw. św. Apostołów Piotra i Pawła w Strzegomiu rozpoczęto w połowie XIII wieku, a ukończono pod koniec XIV wieku. Początkowo świątynia była własnością joannitów. W jej wnętrzach znajduje się kamienne sanktuarium z XV wieku i chrzcielnica z XVI wieku, a także ambona z 1592 roku. Dostrzec można również polichromie z XIV i XVI wieku. Obecna plebania kościelna służyła kiedyś jako komandoria joannitów.

Kościół św. Barbary w Strzegomiu (dawna synagoga)

Przy ulicy Kościelnej znajduje się kościół św. Barbary, który dawniej był to synagogą. Świątynię zbudowano w XIV wieku.

Kościół św. Jadwigi w Strzegomiu

Kościół św. Jadwigi znajduje się poza centrum i położony jest przy ulicy Szarych Szeregów. Pierwotnie była to kaplica szpitalna, która została zbudowana w XIV wieku, a później rozbudowano ją do obecnej formy.

Kaplica św. Antoniego

Kaplica św. Antoniego znajduje się we wschodniej części starego miasta przy ulicy Dąbrowskiego. Jej częścią jest dawna baszta. Kaplica powstała w 1520 roku.

Kościół Rzymskokatolicki pw. Zbawiciela Świata i Matki Bożej Szkaplerznej

Kościół Rzymskokatolicki pw. Zbawiciela Świata i Matki Bożej Szkaplerznej jest częścią zespołu klasztornego karmelitów. Sama świątynia powstała w 1430 roku, a w późniejszych stuleciach była kilkukrotnie przebudowywana, najpierw przez karmelitów, a później przez protestantów.

Wzgórze Wisielców (Fort Gaj)

Na zachód od starego miasta znajduje się Wzgórze Wisielców, na którym przez 300 lat od XVI wieku działała miejska szubienica. W ostatnim czasie miejsce przeszło metamorfozę i znajdują się tam alejki spacerowe. Na wzgórzu znajdują się również pozostałości dawnego młyna prochowego.

Z pozostałych miejsc warto wspomnieć o Granitowej Galerii przy Kościuszki 13, w której można kupić wyroby z granitu (m.in. biżuterię)

W dawnym klasztorze karmelitów znajduje się Izba Tradycji Ziemi Strzegomskiej, a na północ od starego miasta mieści się Aleja Rzeźb, czyli plenerowe muzeum rzeźby w granicie. W trakcie plenerów kamieniarskich wybitni rzeźbiarze wykonują tam swoje dzieła.

Na terenie gminy Strzegom w Rogoźnicy (na północny-zachód od miasta) znajduje się Muzeum Gross-Rosen, które powstało w miejscu dawnego obozu koncentracyjnego.

Jeśli będziecie mieć więcej czasu, to warto podjechać na pobliską Górę Krzyżową, z której można podziwiać panoramę całej okolicy.

Jak widzicie Strzegom jest bardzo ciekawym i przede wszystkim starym miastem bogatym w wiele pięknych zabytków. Z całego serca rekomenduję Wam spacer po mieście, szczególnie jeśli będziecie w okolicy.