Środa Śląska położona w województwie dolnośląskim należy do jednych z najbardziej urokliwych miast, które odwiedziłem dotychczas w ramach projektu “Miasta stojące murem”. Mury obronne w Środzie Śląskiej różnią się również od innych miast. Zazwyczaj obwarowania mają owalny kształt, natomiast te powstały na planie czworoboku. Zapraszam Was do przewodnika po Środzie Śląskiej.

Co zobaczyć w Środzie Śląskiej?

Środę Śląską odwiedziłem w lipcu 2021 roku. Podczas tej samej podróży zwiedziłem wówczas jeszcze Wołów, Bierutów i Namysłów. Miasto zrobiło na mnie wówczas ogromne wrażenie. Swoją drogą ilość murów też jest duża, a obejście ich dookoła zajmuje trochę czasu.

Środa Śląska najważniejsze informacje

Środa Śląska pierwotnie była osadą targową z uwagi na położenie przy szlaku handlowym. Nazywano ją Nowym Targiem, natomiast biorąc pod uwagę polską nazwę można przypuszczać, że targi odbywały się we środy. W Środzie handlowano głównie solą. Miasto pierwotnie otrzymało magdeburskie prawo miejskie, co miało miejsce przed 1214 rokiem, a w wyniku wielu zmian przekształciło się ono w prawo średzkie.

Z bardziej mrocznych historii nie można pominąć spalenia 500 obywateli miasta za wspieranie księcia Henryka III Białego. Zdarzenie miało miejsce w kościele św. Andrzeja Apostoła w 1248 roku z polecenia księcia Bolesława II Rogatki.

W XV wieku w Środzie Śląskiej rozwinęła się uprawa winorośli, która skutkowała rozkwitem winiarstwa i browarnictwa. Obecnie do miasta wracają tradycje winiarskie, z których w przeszłości Środa Śląska słynęła. W drugi weekend września co roku odbywa się Święto Wina.

XVII wiek nie był łaskawy dla miasta. Najpierw podczas wojny trzydziestoletniej zostało zniszczone przez wojska saskie, a później spalone przez Szwedów. Podczas II wojny światowej Środa Śląska została zniszczona w 30%.

Od 30 maja do 5 czerwca 1813 roku przebywał tam Napoleon Bonaparte. Mieszkał w budynku przy obecnej Daszyńskiego 7 (obecnie przedszkole).

Najciekawsze atrakcje w Środzie Śląskiej

Środa Śląska słynie z tzw. skarbu średzkiego, który odnaleziono w 1985 i następnie w 1988 roku. W czerwcu 1985 roku podczas kopania fundamentów pod nowy budynek przy Daszyńskiego 14 odkryto skarb, w którym znajdowało się ponad 3700 srebrnych monet z XIV wieku. Przypuszcza się, że mogły być one własnością żydowskiego bankiera Mojżesza.

Drugi raz w maju 1988 podczas rozbiórki kamienicy pod tym samym adresem ponownie znaleziono skarb i to jeszcze większy. Wiadomo, że było tam co najmniej 39 złotych monet i ponad 3900 srebrnych. Niestety spora część została rozkradziona przez okolicznych mieszkańców, ponieważ skarb nie został zabezpieczony, a lokalni poszukiwacze złota po otrzymaniu informacji przeszukali gruzowisko na własną rękę. W późniejszych latach część kosztowności udało się odzyskać. Sporą część skarbów można obecnie oglądać w miejscowym muzeum. Wartość znalezisk szacowana jest na około 250 milionów złotych.

Mury obronne w Środzie Śląskiej

Mury obronne w Środzie Śląskiej zbudowane są na planie czworoboku. Ich pierwotna długość prawdopodobnie wynosiła około 1800 metrów, nie znalazłem dokładnych danych, a oszacowałem to na podstawie pomiarów w Google Maps. Według różnych źródeł obecnie zachowało się 1300-1700 metrów, lecz w znacznej długości mury są obniżone. Ich budowę rozpoczęto w XIII wieku, ale w kolejnym stuleciu trzeba było je już naprawiać. Wybudowano wtedy 7 baszt, z których cztery były basztami bramnymi. Za stan murów odpowiadały miejskie cechy rzemieślnicze, które w przypadku najazdu musiały bronić swoich fragmentów, a w racie konieczności naprawiać je na swój koszt. W XVII wieku obwarowania przeszły gruntowną modernizację, a w XIX rozebrano wschodni i zachodni fragment oraz baszty bramne i miejscowy zamek. Mury miały około 5,5 metra wysokości, a ich grubość wynosiła 120 centymetrów. W obwodzie obwarowań znajdowały się 54 baszty, które były rozmieszczone co kilkadziesiąt metrów. Całość otaczała głęboka na około 6 metrów fosa. 

Środa Śląska posiadała pięć miejskich bram – Legnicką (zachód), Wrocławską (wschód), Rzeźnicką (północ), Świdnicką (św. Tomasza, południe) oraz Piekarską (Nowa), która powstała w wyniku przebudowy furty. Do czasów obecnych przetrwały mury głównie w północnej i południowej części, lecz niestety te drugie są bardzo zapuszczone.

Rynek i ratusz w Środzie Śląskiej

Rynek w Środzie Śląskiej, czyli Plac Wolności jest dosyć nietypowy. Jest bardzo wąski i długi, a jego długość wynosi ponad 300 metrów.

W centralnej części rynku stoi gotycki ratusz, którego budowę rozpoczęto w XIV wieku. Najstarszą jego częścią jest czternastowieczna wieża, do której w XV wieku dobudowano kolejny budynek. W późniejszych latach ratusz był rozbudowywany i przebudowywany, a obecnie całość tworzy kilka budynków z różnych epok. We wnętrzach najstarszej części znajduje się Muzeum Regionalne, które koniecznie trzeba odwiedzić.

Muzeum Regionalne w Środzie Śląskiej

Muzeum Regionalne w Środzie Śląskiej znajduje się w najstarszej części miejskiego ratusza. Najciekawszym eksponatem jest skarb średzki, o którym pisałem wcześniej. Zobaczyć również można zrekonstruowane cele więzienne w wieży z XIV wieku.

Ceny biletów:
– ulgowy 6 zł
– normalny 12 zł.

Godziny otwarcia i inne informacje możecie znaleźć na stronie muzeum.

Kościół św. Andrzeja Apostoła w Środzie Śląskiej

Kościół św. Andrzeja Apostoła położony jest przy zachodniej części rynku (Placu Wolności). Charakteryzuje go stojąca obok dzwonnica z XV wieku. Sama świątynia powstała w drugiej połowie XIII wieku. W 1248 roku w jej wnętrzach spalono 500 mieszkańców za to, że popierali Henryka III Białego. Podczas prac renowacyjnych w latach pięćdziesiątych XX wieku odkryto pozostałości romańskiej świątyni, która była w tym miejscu wcześniej.

Kościół Narodzenia NMP w Środzie Śląskiej

Kościół Narodzenia NMP w Środzie Śląskiej położony jest w zachodniej części miasta około 800 metrów od rynku. Jest dawnym kościołem szpitalnym, stąd też jego odległa lokalizacja. Zbudowano go w 1220 roku, a następnie na przełomie XVII i XVIII wieku przebudowano.

Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego w Środzie Śląskiej

Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego położony jest przy Kościuszki nieopodal rynku. Budowę rozpoczęto w 1378, a zakończono w XV wieku. Został zbudowany dla zakonu Franciszkanów. W XIX wieku po kasacie zakonu świątynia stała się magazynem i niestety zaczęła popadać w ruinę. W latach trzydziestych XX wieku rozpoczęto jej odbudowę.

Zamek w Środzie Śląskiej

Zamek w Środzie Śląskiej powstał w XIV wieku. Niestety w XIX wieku został rozebrany. Położony był przy północno zachodnim narożniku murów. Niestety na ten teren nie można obecnie wejść.

Pałac na Bielanach

Pałac na Bielanach w Środzie Śląskiej zbudowano w 1870 roku. Otacza go park i aleja z lipami.

Środa Śląska jest bogatym miastem pod względem zabytków i historii. Chętnie tam wrócę, ponieważ jest to miasto z ogromnym potencjałem.